Portre

İNSAN BAŞI ÇİZİMİ -Kaynak MEB

ÖNKOŞUL “Temel Desen Dersi, İnsan Figürü ve İnsan Figürü Detayları” modüllerini almış olmak

YETERLİK İnsan başı çizmek

Sevgili Öğrenci, İnsan başı çizimi sanıldığı kadar zor değildir. Başın ve yüzün oranlarını bilmek çizim yaparken büyük kolaylıklar sağlayacaktır. İnsan başının karşıdan görünüşünde ortadan geçen düşey çizgi ile simetri sağlanarak, profilden görünüşte yatay ve dikey ovalleri kullanarak her iki görünüşü de çizmenizde kolaylık sağlayacaktır. Başın hafif yan dönüşlerinde truvakar görünüşü veya başın aşağı, yukarı duruşlarındaki görünüşleri çizmek sizi biraz zorlayacaktır. Perspektif ve iyi bir gözlemle başın bu duruşlarını da çizmenin çok zor olmadığını bu modül sonunda kazanacağınız beceriyle öğreneceksiniz. Bundan önceki modülde yüzün ayrıntılarının oranlarını ve farklı görünüşlerinin çizimlerini öğrendiniz. Bu modülde başlangıç olarak yüzün oval çizimini çizdikten sonra geriye yüzün ayrıntılarını belirlenen oranlar üzerinde yerleştirmeniz zor olmayacaktır. Resim kalemi ile baş çizimini öğrendikten sonra füzen ve sangin tekniği ile baş çiziminde dikkat edilecek noktaları kavradıktan sonra uygulamalar yaparak baş çizimini, önceleri ölçü alma tekniğini kullanarak belki daha sonra sadece gözlem yoluyla her pozisyondaki başın çizimlerini çizebileceksiniz.

GİRİŞ ÖĞRENME FAALİYETİ–1 Başın anatomik yapısını inceleyerek farklı bakış noktalarından ölçü-oran kurallarına ve desen tekniğine uygun çizebileceksiniz.  Ailenizden veya arkadaşınızdan birini karşınıza model olarak alınız; başın yukarı, aşağı ve yan duruşlardaki pozisyonlarını inceleyiniz.  Yüzün ayrıntılarının birbiri ile oranlarını ve yerlerini kendi başınızı aynada inceleyerek tespit etmeye çalışınız.  Çocuk, genç ve yaşlı insanların baş yapılarındaki farklılıkları gözlemleyiniz.

CANLI MODELDEN BAŞ ÇİZİMİ

Kafatası İnsan başını görünmeyen iç yapısını bilmek, çizim yaparken kolaylık sağlayacaktır. Kafatası kemikleri, yüzün ve başın bize görünen dış hattını belirleyen birçok ayrıntıya sahiptir. Yüzün ayrıntılarının şekilleri ve yerleri, kafatası kemiklerinin yapısına bağlıdır. Burnun, dudağın, gözün, kulağın yerleri kafatasında sabittir. Çizim yaparken ayrıntıları kafatasının yapısını dikkate alarak çizmek gerekir. İnsan başı kafatası, iki bölümden oluşur; üst bölgede yer alan kafa kemikleri ve alt bölümdeki alt çene kemiği. Alt çene kemiği, kafatası kemiklerinin içinde en hareketli olanıdır. Gülerken, ağlarken, yemek yerken, vb. ağzın açık, hareket halindeki durumları alt çene kemiğinin hareketiyle sağlanır. Başın yapısını doğru çizebilmek için tam karşıdan görünüşünde, daire çizilir ve dairenin yanları basıklaştırılır. Kafatası yuvarlağı kaşların hizasında son bulur ve bu noktada gözler yer alır. Kaşlar ise dairenin tam ortasında yer alır. Çene kemiğinin çizilen dairenin alt yayı üzerinde olduğunu resimde de görebilirsiniz. Resim 1.4: Başın karşıdan görünüşü1.2.1. Başın Karşıdan Görünüşü Başın genişliği yüksekliğinin üçte ikisi kadardır (saçın yüksekliği hariç). Diğer bir deyişle baş; genişliği iki buçuk, yüksekliği üç buçuk birim boyutlarında bir dikdörtgen içinde yer alır. Çizime başlarken yatay ve dikey eksen çizgileri çizilip başın genişlik ve yüksekliği eksen çizgileri üzerine işaretlenir. Yukarıda verilen ölçüler ideal baş ölçüleridir. Bu ölçüleri bilmek imgesel çizimler yaparken başın proporsiyonlarını hatırlamada yardımcı olabilir. Fakat her insanda ölçüler karakteristik yapıya bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bu yüzden canlı modelden çizim yaparken, kağıdınıza çizeceğiniz yatay ve dikey aks (eksen) çizgileri üzerine (ölçü alma tekniğini kullanarak başın en veya yüksekliğinden birini birim alarak diğerini tespit edip) işaretlemeniz daha uygun olacaktır. Dikey ve yatay aks çizgileri başı eşit parçalara ayırır (Modele tam karşıdan bakıldığında). İnsan başı kafatasından itibaren yatay aks çizgileri ile 3 ½ parçaya böldüğümüzde, saç başlangıç noktası ile çene bitimine kadarki kısım üç eşit bölümden oluşur. Birinci bölüm saç çizgisi ile kaş hizası arasında, ikinci bölüm kaş hizası ile burun altı çizgisi arasında, üçüncü bölüm ise burun altı çizgisi ile çene alt çizgisi arasındaki bölümden oluşur. Kafatası başlangıç noktası ile saç hizası arasında kalan bölüm ise 1/3 bölümün yarısı kadardır. Kulak, kaş ile burun alt noktası arasındaki mesafede yer alır. Burun genişliği iki göz arasındaki mesafeye eşittir. Yatay aks çizgisi gözün tam ortasından, dikey aks çizgisi burnun tam ortasından geçer. Çizimde göz, birim olarak alınmış ve beş göz genişliği bir doğru üzerinde işaretlenmiştir. Büyük dairenin alt noktasından iki göz genişliği kadar mesafe belirlenerek işaretlenmiş ve C ile D noktalarının orta noktasından yarıçapı E’ye kadar olan ikinci bir daire çizilmiştir. Daha sonra çizimde de aşamalı olarak gösterildiği gibi yüzün ayrıntıları yerleştirilmiştir. Bu yöntemle çizim yapmak yeni başlayanlara başın proporsiyonlarını öğrenmede yardımcı olacaktır. 1.2.2. BaşınYandan Görünüşü İnsan başı, yandan görünüşünde, en ve boyu eşit kare biçimindedir. Resim 1.12: Başın yandan görünüşü Dürer, Rafaello, Michelangelo ve Leonardo da Vinci başın ve yüzün oranlarını incelemişlerdir. Leonardo da Vinci’nin profilden başın kanonları(Kanon: modül adı verilen bir ölçü biriminden yararlanılarak insan vücudunun oran ve boyutlarını saptayan bir ölçme sistemidir.) kendi çizimi ile aşağıda verilmiştir. Resim 1.13: Kulak, kaş ile burun alt noktası arasındaki mesafede yer alır. Burun genişliği iki göz arasındaki mesafeye eşittir. Resim 1.13: Leonardo da Vinci’nin başın yandan görünüşünde kanonlar Profilden baş çiziminde kolaylık sağlaması açısından aşağıdaki çizimde gösterildiği gibi iki oval şekilden faydalanabilirsiniz. Ovallerden biri dikey diğeri ise yatay konumdadır.

Profilden çizim yaparken önden görünüş çiziminde yüzün ayrıntılarının yerlerini belirlerken kullandığımız yatay ve dikey aks çizgilerini kullanırız. Başın profil görünüşünde alından çeneye doğru kavis oluşturduğunu görebilirsiniz. Resim 1.15: Başın yandan çiziminde akslar Profilden göz çizerken en çok yapılan hata gözü karşıdan görünüşü gibi çizmektir. Gözün profilden görünüşü şekildeki gibi üçgen form biçimindedir.

Resim 1.16: Başın yandan çiziminde gözün şekli Başın farklı duruşlarında ölçüler yukarıdakilerden farklı olabilir. Modelden çalışırken iyi gözlemleyip ayrıntıların yerlerini belirlerken araştırma çizgilerinden faydalanmak yararlı olacaktır. Resim 1.17: Başın yandan çiziminde araştırma çizgileri 1.3. Başın Yönleri Baş herhangi bir yöne döndüğünde genel yatay ve dikey aks çizgileri elips şeklini alır.

Resim 1.18: Başın yönleri ve akslar Baş herhangi bir yöne döndüğünde birbirine paralel yatay çizgiler elips şeklini alır.

Resim 1.21: Başın farklı pozisyonları ve basit geometrik çizimleri Başın aşağı veya yukarı bakar pozisyonlarında başın görünümü ve ayrıntıların oranlarında farklılık görülür. Baş aşağı bakar poziyonunda çene, dudak, burun kısalmış gibi alın ise olduğundan daha geniş görünür. Başın yukarı bakar pozisyonunda alın kısalmış, burun üçgen pozisyonda üst kısmı kısalmış gibi görünür. Resim 1.22: Başın farklı pozisyonlarında akslar ve perspektif kısalmaya bağlı olarak görünüşleri 1.4. Farklı Açılardan Baş Çizim Alıştırmaları Çizime başlamadan önce modeli ayrıntılarını dikkate almadan gözlemlemelisiniz. Başın basit genel yapısını çizip aks çizgilerini çizip ayrıntıların yerlerini (gözün, burnun, ağzın, kulağın yerlerini) aks çizgileri üzerinde belirlemelisiniz. Daha sonra karakteristik yapıyı deseninizde ifade ederek ışığın geliş yönüne göre deseninize hacim kazandırarak çalışmanızı bitirmelisiniz. 12 Resim 1.22: Başın farklı pozisyonlardaki çizim aşamaları Başın farklı duruşlarındaki planlarını daha iyi kavramak için kübist kalıplarda ifade etmek çizim yaparken sizlere yardımcı olacaktır. 1.5. İnsan Başı Çiziminde Yaş ve Cinsiyet Çocuklarda baş çizimi yetişkinlerde kullanılan ölçülerden farklılık gösterir. Başın genel yapısı büyük ve karşıdan görünüşü kare biçimindedir. Alın daha açık, gözler daha iri ve iki göz arası mesafesi bir göz genişliğinden daha geniştir. Gözler başın tam orta nokta noktasından daha aşağıda ve daha büyüktür. Çene kısmı daha yuvarlaktır. Kadın ve erkek baş oranları genelde aynıdır. Kadın başının hatları erkeğinkine oranla daha yuvarlaktır. Erkekte hatlar daha köşelidir. Gözler kadında daha büyük, kaşlar daha yukarda ve kavislidir. Burun ve ağız daha küçüktür. UYGULAMA FAALİYETLERİ Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda desen tekniğine uygun canlı modelden baş çizimi yapmış olacaksınız. Kullanılacak Araç Gereçler  Resim kâğıdı 35x50cm  Resim altlığı  2B, 4B, 6B resim kalemleri  Canlı model  Modelinize uygun bir poz verdiriniz. Modelinizin sizden uzaklığının bir iki insan boyunu geçmemesine dikkat ediniz.  Resim kâğıdınızı kompozisyonunuzun konumuna göre enine veya boyuna tutunuz.  Kompozisyonun kâğıda yerleştirme planını yapınız. Kompozisyonunuzu kâğıdın tam ortasına yerleştirmek için kâğıdınızı kalemle yatay ve dikey olarak ikiye bölebilirsiniz. Başı kâğıdınızın tam merkezinden biraz yukarıda olacak şekilde yerleştirmeye dikkat ediniz.  Başın en ve yüksekliğini ölçü alma tekniğine göre tespit ediniz.  Tespit ettiğiniz ölçüleri aks çizgileri üzerinde işaretleyiniz.  Belirlediğiniz ölçüler doğrultusunda yüzün oval formunu ve saç yüksekliğini tespit ederek çiziniz.  Alın, göz, burun altı, çene ölçü çizgilerini çiziniz. Yüzün alından çene altına kadarki mesafenin üç eşit parçadan oluştuğunu hatırlayınız (Canlı modelden çalışırken bu ölçülerin modelin karakteristik özelliklerine göre değişebildiğini göz önünde bulundurunuz). Resim 1.36: Başın oval formunun ve akslarının çizimi  Modelinizi dikkatlice inceleyerek yüzün ayrıntılarını çiziniz. Yüzün ayrıntılarını çizerken birbiri ile orantılarını araştırma çizgilerini kullanarak tespit ediniz. Resim 1.37: Yüzün ayrıntılarının çizimi  Işığın geliş yönünü dikkate alarak ışık gölge planını araştırıp çiziminizde belirleyiniz. Çizgilerinizin değerini ışığın geliş yönüne göre ayarlayınız. Işık almayan bölgelerde 4B veya 6B kalemleri kullanabilirsiniz. Çizgilerinizi ışığın gelişine göre kalın ve ince kullanarak çiziminize hareket kazandırınız. Resim1.38: Başın ışık gölge alanlarının belirlenmesi Çiziminizi belirli aralıklarda modelle karşılaştırmasını yapınız.  Işığın geliş yönünü dikkate alarak burundaki ışık gölge planını çiziminizde açık değer çizgilerle belirleyiniz.  Son olarak koyu bölgeleri netleştirerek çiziminizi bitiriniz. Resim1.39: Başın hacimlendirilmesi Hacimlendirmeyi açıktan koyuya doğru yapınız. Önce 2B daha sonra koyulukları 4B ve 6B ile belirgin hale getirebilirsiniz. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet sonunda kazandıklarınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak ölçünüz. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki soruların çoktan seçmeli olarak hazırlanmıştır, her sorunun yalnızca bir doğru cevabı vardır. Seçeneklerden sadece bir tanesini işaretleyiniz. 1. Başın karşıdan görünüşünde baş genişliği ve yüksekliği kaç birimdir? A) Genişlik:2 birim – Yükseklik: 3 birim B) Genişlik:2,5 birim – Yükseklik: 3,5 birim C) Genişlik:2 birim – Yükseklik: 3,5 birim D) Genişlik:3,5 birim – Yükseklik: 2,5 birim 2. Baş yüksekliği kaç göz genişliği kadardır? A) 7 B) 8 C) 7,5 D) 8,5 3. Başın ovalinde yatay aks çizgisi yüzün hangi ayrıntısının tam ortasından geçer? A) Burun B) Göz C) Dudak D) Kaş 4. Baş yüksekliği alından çene bitimine kadarki mesafesi kaç parçaya bölünür? A) 4 eşit parçaya B) 2 eşit parçaya C) 3,5 eşit parçaya D) 3 eşit parçaya 5. Dudakların genişliği ne kadardır? A) İki göz arası kadar B) Kulak yüksekliği kadar C) İki göz bebeği arası kadar D) Burun genişliği kadar 6. İki göz arası mesafesi ne kadardır? A) Burun genişliği kadar B) Dudak genişliği kadar C) Kulak yüksekliğinin yarısı kadar D) Burunla dudak arası kadar 7. Burun alt çizgisinden çene bitimine kadarki mesafe ne kadardır? A) Burun genişliği kadar B) Dudak genişliği kadar C) İki buçuk göz genişliği kadar D) İki göz genişliği kadar 8. Kulak hangi iki yatay çizgi arasında yer alır? A) Kaşla burun altı çizgisi B) Kaşla dudak alt çizgisi C) Gözle burun alt çizgisi D) Gözle dudak üst çizgisi 9. Baş aşağı bakar pozisyonunda alın daha …….. görünür. Boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A) Yayvan B) Dar C) Geniş D) Küçük DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. KONTROL LİSTESİ Farklı pozisyonlardaki baş çizimi için modelinizi hazırlayınız ve resim kağıdına desen tekniğine uygun çiziminizi yaparak hacimlendiriniz. Çalışmanızı aşağıdaki değerlendirme ölçeğine göre değerlendiriniz Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Bilgilerinizi gözden geçirdiniz mi? 2. Malzemeyi temin ettiniz mi? 3. Modelin sizden uzaklığını ayarladınız mı? 4. Kompozisyonun kâğıda yerleştirme planını yaptınız mı? 5. Kalemle ölçü alma tekniğini uyguladınız mı? 6. Başın oval formunu çizdiniz mi? 7. Yüz aksını çizdiniz mi? 8. Alın, göz, burun altı, çene ölçü çizgilerini çizdiniz mi? 9. Göz, burun, ağız ve kulakları yerlerine çizdiniz mi? 10. Işığın geliş yönüne göre hacimlendirme yaptınız mı? 11. Hacimlendirme yaparken açık-koyu bölgelere uygun olarak farklı kalınlıkta resim kalemleri kullandınız mı? 12. Çizgilerini bazı bölgelerde inceli kalınlı kullanarak deseninize hareket kazandırdınız mı? 13. Kompozisyonu farklı bakış noktalarından çalıştınız mı? 14. Temizlik ve düzene dikkat ettiniz mi? 15. Zamanı verimli kullanmaya dikkat ettiniz mi? 16. Çizdiğiniz desenden memnun kaldınız mı?